RHAN 1STATWS SWYDDOGOL Y GYMRAEG

1Statws swyddogol y Gymraeg

1

Mae statws swyddogol i'r Gymraeg yng Nghymru.

2

Heb ragfarnu egwyddor gyffredinol is-adran (1), rhoddir effaith gyfreithiol i statws swyddogol y Gymraeg drwy gyfrwng deddfiadau ynghylch y canlynol—

a

dyletswyddau ar gyrff i ddefnyddio'r Gymraeg, a'r hawliau sy'n deillio o allu gorfodi'r dyletswyddau hynny, sy'n galluogi siaradwyr Cymraeg i ddefnyddio'r iaith yn ymwneud y cyrff hynny â hwy (megis darparu gwasanaethau gan y cyrff hynny);

b

peidio â thrin y Gymraeg yn llai ffafriol na'r Saesneg;

c

dilysrwydd defnyddio'r Gymraeg;

d

hybu a hwyluso defnyddio'r Gymraeg;

e

rhyddid personau sy'n dymuno defnyddio'r Gymraeg i wneud hynny gyda'i gilydd;

f

creu swydd Comisiynydd y Gymraeg; ac

g

materion eraill sy'n ymwneud â'r Gymraeg.

3

Mae'r deddfiadau hynny'n cynnwys deddfiadau sy'n gwneud y canlynol (ond nid ydynt wedi eu cyfyngu iddynt)—

a

ei gwneud yn ofynnol i'r Gymraeg a'r Saesneg gael eu trin ar y sail eu bod yn gyfartal yn nhrafodion Cynulliad Cenedlaethol Cymru;

b

rhoi hawl i siarad Cymraeg mewn achosion cyfreithiol yng Nghymru;

c

rhoi statws cyfartal i destunau Cymraeg a Saesneg—

i

Mesurau a Deddfau Cynulliad Cenedlaethol Cymru, a

ii

is-ddeddfwriaeth;

d

gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i fabwysiadu strategaeth sy'n nodi sut y maent yn bwriadu hybu a hwyluso defnyddio'r Gymraeg;

e

creu safonau ymddygiad sy'n ymwneud â defnyddio'r Gymraeg, neu â pheidio â thrin y Gymraeg yn llai ffafriol na'r Saesneg, mewn cysylltiad—

i

â chyflenwi gwasanaethau,

ii

â llunio polisi, a

iii

ag arfer swyddogaethau neu gynnal busnesau neu ymgymeriadau eraill;

f

creu safonau ymddygiad o ran hybu a hwyluso defnyddio'r Gymraeg;

g

creu safonau ymddygiad ar gyfer cadw cofnodion mewn cysylltiad â'r Gymraeg;

h

gosod dyletswydd i gydymffurfio â'r safonau ymddygiad hynny sy'n cael eu creu, a chreu rhwymedïau am fethiannau i gydymffurfio â hwy; ac

i

creu swydd Comisiynydd y Gymraeg a chanddi swyddogaethau sy'n cynnwys—

i

hybu defnyddio'r Gymraeg,

ii

hwyluso defnyddio'r Gymraeg,

iii

gweithio tuag at sicrhau nad yw'r Gymraeg yn cael ei thrin yn llai ffafriol na'r Saesneg,

iv

cynnal ymholiadau i faterion sy'n ymwneud â swyddogaethau'r Comisiynydd, a

v

ymchwilio i ymyrraeth â'r rhyddid i ddefnyddio'r Gymraeg.

4

Nid yw'r Mesur hwn yn effeithio ar statws y Saesneg yng Nghymru.