2011 Rhif 2939 (Cy.315)
Rheoliadau Strategaethau ar gyfer Gofalwyr (Cymru) 2011
Gwnaed
Yn dod i rym
Mae Gweinidogion Cymru, drwy arfer y pwerau a roddwyd iddynt gan adrannau 2(1), 3(2), 4, 5(1) a (2), 6(4) a 10(2) o Fesur Strategaethau ar gyfer Gofalwyr (Cymru) 20101 yn gwneud y Rheoliadau a ganlyn.
Enwi, cychwyn a chymhwyso1
1
Enw'r Rheoliadau hyn yw Rheoliadau Strategaethau ar gyfer Gofalwyr (Cymru) 2011.
2
Daw'r Rheoliadau hyn i rym ar 1 Ionawr 2012.
3
Mae'r Rheoliadau hyn yn gymwys o ran Cymru.
Dehongli2
1
Yn y Rheoliadau hyn—
ystyr “y Mesur” (“the Measure”) yw Mesur Strategaethau ar gyfer Gofalwyr (Cymru) 2010;
ystyr “awdurdod lleol” (“local authority”) yw cyngor sir neu gyngor bwrdeistref sirol yng Nghymru;
ystyr “awdurdodau partner” (“partner authorities”) yw pob un o'r awdurdodau lleol ac unrhyw un neu ragor o Ymddiriedolaethau'r GIG sy'n cymryd rhan yn y gwaith o baratoi strategaeth gyda Bwrdd Iechyd Lleol;
ystyr “awdurdod dynodedig” (“designated authority”) yw corff cyhoeddus sydd wedi ei ddynodi o dan reoliad 3(1) yn un sydd o dan ddyletswydd i baratoi a chyhoeddi strategaeth;
ystyr “strategaeth” (“strategy”) yw strategaeth gofalwyr y mae'n ofynnol ei pharatoi a'i chyhoeddi o dan adran 2(1) o'r Mesur; ac
ystyr “Ymddiriedolaethau'r GIG” (“the NHS Trusts”) yw Ymddiriedolaeth Gwasanaeth Iechyd Gwladol Felindre ac Ymddiriedolaeth Gwasanaeth Iechyd Gwladol Gwasanaethau Ambiwlans Cymru.
Llunio Strategaeth3
1
Rhaid i bob Bwrdd Iechyd Lleol, pob awdurdod lleol ac Ymddiriedolaethau'r GIG, baratoi a chyhoeddi strategaeth.
2
Rhaid i awdurdod lleol gyflawni ei ddyletswydd i baratoi strategaeth drwy gymryd rhan yn y gwaith o baratoi un strategaeth ar y cyd â'r Bwrdd Iechyd Lleol y mae ei ardal yn cwmpasu ardal yr awdurdod lleol fel a nodir yn yr Atodlen.
3
At ddibenion adran 6(1) o'r Mesur (cyflwyno strategaeth ddrafft i Weinidogion Cymru), y Bwrdd Iechyd Lleol yw'r awdurdod arweiniol ar gyfer y strategaeth y mae'n ei pharatoi gydag awdurdod lleol.
4
Rhaid i strategaeth a baratowyd gan Fwrdd Iechyd Lleol ac y mae un neu ragor o awdurdodau lleol wedi cymryd rhan yn y gwaith o'i pharatoi, nodi sut y bydd pob un o'r cyrff hyn yn gweithio gyda'i gilydd i gyrraedd yr amcanion a nodir yn adran 2(1) (a), (b) ac (c) o'r Mesur.
5
Caniateir i bob un o Ymddiriedolaethau'r GIG gyflawni ei dyletswydd i baratoi a chyhoeddi strategaeth drwy gymryd rhan yn y broses o baratoi strategaethau'r Byrddau Iechyd Lleol.
Ymgynghori wrth baratoi strategaeth4
1
Wrth fynd ati i baratoi strategaeth, rhaid i bob Bwrdd Iechyd Lleol a'i awdurdodau partner ymgynghori â'r cyrff gwirfoddol hynny sydd yn ei ardal y mae o'r farn ei bod yn briodol ymgynghori â hwy.
2
Pan na fo Ymddiriedolaeth GIG yn “awdurdod partner”, rhaid iddi, serch hynny, ymgynghori â chyrff gwirfoddol y mae o'r farn ei bod yn briodol ymgynghori â hwy wrth baratoi strategaeth.
Cynnwys strategaethau5
1
Rhaid i Fwrdd Iechyd Lleol a'i awdurdodau partner, pan fyddant yn paratoi un strategaeth ar y cyd, gynnwys darpariaeth ynghylch y canlynol —
a
sut y byddant yn defnyddio ymarferwyr meddygol cyffredinol wrth roi'r strategaeth ar waith;
b
hyfforddi staff ;
c
ym mha fodd y trefnir y bydd gwybodaeth ar gyfer gofalwyr ar gael ac ym mha ieithoedd y gwneir hynny.
2
Nid yw'r rheoliad hwn yn gymwys mewn perthynas ag Ymddiriedolaeth Gwasanaeth Iechyd Gwladol Gwasanaethau Ambiwlans Cymru.
3
Yn y rheoliad hwn, ystyr “ymarferydd meddygol cyffredinol” (“general medical practitioner”) yw—
a
person y mae Bwrdd Iechyd Lleol wedi ymrwymo mewn contract gwasanaethau meddygol cyffredinol ag ef a hynny o dan adran 42 o Ddeddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006; neu
b
ymarferydd meddygol cofrestredig2 a gyflogir gan Fwrdd Iechyd Lleol at ddibenion adran 41 o'r Ddeddf honno; neu
c
person y mae Bwrdd Iechyd Lleol wedi gwneud trefniadau ag ef o dan adran 50 o'r Ddeddf honno.
Gwybodaeth briodol a chyngor priodol6
1
Dim ond rhannau canlynol y rheoliad hwn sy'n gymwys mewn perthynas â strategaeth a baratowyd gan Ymddiriedolaeth Gwasanaeth Iechyd Gwladol Gwasanaethau Ambiwlans Cymru —
a
is-baragraffau (2)(a) i (c);
b
is-baragraffau (2)(f) a (2)(ng).
2
At ddibenion adran 2(1)(a) o'r Mesur, mae'r canlynol wedi eu rhagnodi yn wybodaeth briodol a chyngor priodol3—
a
gwybodaeth am hawliau gofalwyr sy'n cynnwys cyfeiriad at ofalwyr y bobl y mae eu hanghenion yn ymwneud â'u hiechyd meddwl;
b
gwybodaeth am feddyginiaeth a'i sgileffeithiau posibl;
c
gwybodaeth am gyflwr meddygol a chwrs triniaeth personau y gofelir amdanynt;
ch
gwybodaeth i helpu plant a phobl ifanc sydd â rôl gofalu;
d
gwybodaeth am argaeledd, hawl i gael a ffynonellau cymorth lleol a chenedlaethol gan gynnwys—
i
gwyliau byr a gofal seibiant,
ii
asesiad o anghenion gofalwr,
iii
y Llys Gwarchod,
iv
taliadau uniongyrchol,
v
cymorth tai,
vi
eiriolaeth annibynnol,
vii
cwnsela gan gynnwys cefnogaeth mewn profedigaeth,
viii
gwarcheidiaeth,
ix
grwpiau cymorth sy'n briodol i oedran,
x
grwpiau cymorth sy'n briodol i ddiwylliant,
xi
cyngor a chymorth ariannol gan gynnwys cyngor ar fudd-daliadau lles,
xii
rheoli materion ariannol a gweinyddol personau y gofelir amdanynt.
dd
gwybodaeth a chyngor am ddarpariaethau cyflogaeth, gan gynnwys gweithio hyblyg;
e
gwybodaeth am ddyletswyddau awdurdodau lleol i asesu anghenion pobl a all fod yn gymwys i gael gwasanaethau gofal yn y gymuned ac asesu anghenion gofalwyr, ac yn y ddau achos, ddarparu gwasanaethau 4 ;
f
gwybodaeth am argaeledd cynlluniau teithio rhatach a threfniadau eraill i gleifion i alluogi gofalwyr i fynd i apwyntiadau GIG gyda'r person y gofelir amdano;
ff
gwybodaeth a chyngor am gymhorthion corfforol ac addasiadau i dai;
g
gwybodaeth am reoleiddio ac arolygu gwasanaethau iechyd a gofal gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru a Gofal ac Arolygiaeth Gofal a Gwasanaethau Cymdeithasol Cymru;
ng
gwybodaeth am asiantaethau cymorth i ofalwyr lleol ac am gyrff cenedlaethol priodol sy'n rhoi cymorth i gleifion, defnyddwyr a gofalwyr;
h
gwybodaeth am sut y mae pobl yn gallu osgoi cael eu derbyn i ysbyty;
i
gwybodaeth am argaeledd cymorth mewn argyfwng a sut i'w gyrchu;
j
gwybodaeth am argaeledd ailalluogi a gofal canolraddol i'r person y gofelir amdano;
l
gwybodaeth sy'n helpu i hybu iechyd a llesiant (gan gynnwys gwybodaeth a hyfforddiant ar dechnegau rheoli straen, bwyta'n iach ac ymarfer corff);
ll
gwybodaeth am weithdrefnau cwyno'r Bwrdd Iechyd Lleol a'r awdurdodau lleol;
m
gwybodaeth am raglenni cymorth i helpu gofalwyr i gyflawni eu rôl ofalu yn ddiogel ac yn effeithiol, i gynnwys ond heb fod yn gyfyngedig i'r canlynol—
i
codi, symud a thrafod yn ddiogel,
ii
rheoli meddyginiaethau gan gynnwys rhoi meddyginiaeth yn ddiogel i'r gofalwr neu i'r person y gofelir amdano,
iii
sgiliau nyrsio perthnasol,
iv
defnyddio cymhorthion ac addasiadau,
v
gofal ymatal,
vi
rheoli straen,
vii
cymorth gyda bwyta ac yfed,
viii
trin agweddau ar ymddygiad y person y gofelir amdano;
ix
helpu gofalwyr i edrych ar eu hôl eu hunain.
3
Yn y rheoliad hwn, dylid darllen cyfeiriadau at “gwybodaeth” fel petaent yn cynnwys gwybodaeth a ddarperir yn uniongyrchol neu wybodaeth sydd ar gael o ffynhonnell arall, ac y darperir modd i'w chyrchu.
Ymgynghori â gofalwyr neu bersonau y gofelir amdanynt7
Rhaid i strategaeth nodi'r camau y bydd awdurdod dynodedig yn eu cymryd i sicrhau bod ymgynghori â gofalwyr neu bersonau y gofelir amdanynt yn digwydd ac yn benodol i sicrhau—
a
bod yr ymgynghori â gofalwyr ynghylch y trefniadau ar gyfer y rhai y maent yn gofalu amdanynt yn digwydd cyn belled ag y bo modd cyn bod penderfyniadau'n cael eu gwneud;
b
bod adnabyddiaeth gofalwr o'r person y gofelir amdano yn cael ei pharchu gan staff sy'n darparu gwasanaethau ac y bydd yn cael ei defnyddio'n briodol;
c
bod gofalwyr yn dod yn ymwybodol o hyd a lled eu hawliau i asesiad o'u hanghenion gan awdurdod lleol ac i ddarpariaeth gwasanaethau;
ch
bod gofalwyr yn cael help i ddeall y penderfyniadau sy'n cael eu gwneud gan y sawl sy'n darparu triniaeth neu wasanaethau i bersonau y gofelir amdanynt a'u bod yn cael eu hannog i gyfrannu at y broses benderfynu;
d
pan fo penderfyniadau yn cael eu cymryd yn absenoldeb gofalwyr, bod gofalwyr yn cael esboniad o'r penderfyniad;
dd
bod ymgynghori yn digwydd yn rheolaidd ac yn cynnwys ystyriaeth o ba bryd mae angen cymorth ar ofalwyr ar fyr rybudd;
e
bod ystyriaeth yn cael ei rhoi i'r ffordd y mae ymgyngoriadau â gofalwyr yn cael eu cynnal gan roi sylw i unrhyw anabledd a all fod gan ofalwyr a chan roi sylw i oed, cefndir diwylliannol ac iaith gofalwyr;
f
bod gofalwyr a'r personau y gofelir amdanynt yn dod yn ymwybodol o'r help a'r cymorth a all fod ar gael iddynt oddi wrth gyrff gwirfoddol;
ff
bod hyfforddiant ar ymgynghori effeithiol yn cael ei roi i staff.
Cyflwyno strategaeth ddrafft i Weinidogion Cymru8
1
Mae'r rheoliad hwn yn ddarostyngedig i reoliad 10.
2
Rhaid i awdurdod dynodedig gyflwyno ei strategaeth gyntaf ar ffurff ddrafft i Weinidogion Cymru erbyn 31 Hydref 2012.
3
Rhaid cyflwyno strategaethau i'w cymeradwyo gan Weinidogion Cymru ar ffurf electronig ac ar ffurf bapur.
4
Os nad yw Gweinidogion Cymru yn cymeradwyo strategaeth, rhaid i'r awdurdod dynodedig gydymffurfio ag unrhyw un neu ragor o gyfarwyddiadau Gweinidogion Cymru ynghylch cynnwys y strategaeth a'r amser erbyn pryd y mae'n rhaid ei hailgyflwyno.
Darpariaeth bellach am strategaethau9
1
Rhaid i strategaeth gwmpasu cyfnod o dair blynedd.
2
Rhaid i bob awdurdod dynodedig adolygu ei strategaeth ar ôl 18 mis a chyn paratoi strategaeth newydd.
3
Rhaid i bob awdurdod dynodedig baratoi strategaeth newydd i'w chyflwyno i Weinidogion Cymru dim mwy na thair blynedd ar ôl i'r strategaeth flaenorol gael ei chyflwyno i'w chymeradwyo.
4
Rhaid i bob strategaeth olynol gael ei chyhoeddi.
5
Rhaid i awdurdodau dynodedig ddarparu adroddiad blynyddol i Weinidogion Cymru sy'n esbonio sut y maent yn rhoi eu strategaeth ar waith a'i monitro.
6
Os yw awdurdod dynodedig yn cynnig diwygio ei strategaeth yn sylweddol, rhaid iddo gyflwyno fersiwn ddiwygiedig ddrafft i Weinidogion Cymru i'w chymeradwyo.
7
Rhaid cyhoeddi'r strategaeth yn y Gymraeg a'r Saesneg oni bai nad yw'n rhesymol ymarferol i wneud hynny.
Dyletswyddau Byrddau Iechyd Lleol mewn perthynas â strategaethau ar y cyd10
Pan fo Bwrdd Iechyd Lleol a'i awdurdodau partner yn paratoi un strategaeth ar y cyd, gan y Bwrdd Iechyd Lleol y mae'r cyfrifoldeb dros y canlynol—
a
cyflwyno'r strategaeth ar ffurf ddrafft i Weinidogion Cymru;
b
cyhoeddi'r strategaeth;
c
ymgynghori â'r awdurdodau partner cyn darparu adroddiad blynyddol i Weinidogion Cymru ar roi'r strategaeth ar waith a'i monitro;
ch
cyflwyno drafft o unrhyw strategaeth ddiwygiedig i Weinidogion Cymru.
YR ATODLENAwdurdodau Lleol y mae'n rhaid i bob Bwrdd Iechyd Lleol baratoi strategaeth ar y cyd â hwy
Bwrdd Iechyd Lleol | Awdurdodau Lleol |
|---|---|
Bwrdd Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg | Pen-y-bont ar Ogwr, Castell-nedd Port Talbot ac Abertawe |
Bwrdd Iechyd Aneurin Bevan | Blaenau Gwent, Caerffili, Sir Fynwy, Casnewydd a Thorfaen |
Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr | Ynys Môn, Conwy, Sir Ddinbych, Sir y Fflint a Wrecsam |
Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro | Caerdydd a Bro Morgannwg |
Bwrdd Iechyd Cwm Taf | Merthyr Tudful a Rhondda Cynon Taf |
Bwrdd Iechyd Hywel Dda | Sir Gaerfyrddin, Ceredigion a Sir Benfro |
Bwrdd Iechyd Addysgu Powys | Powys |
(Nid yw'r nodyn hwn yn rhan o'r Rheoliadau)